Notitie

Poëzie

Deze notitie bevat een klein overzicht van de poëzieverzamelingen van de pre-Han periode tot het einde van de periode van verdeeldheid. Zeg maar van 600 v Chr to 600 na Chr.

1. Pré-Han periode (voor 202 v. Chr)

- 楚辭 Shijing - Boek der liederen
Deze tekst wordt gerekend tot de oude klassieken (samen met de Shang shu, Chunqiu, Yijing en Yili).
De Shijing is de basis van de Chinese poëzie. Het bevat een verzameling offerhymnen en odes aan de Zhou-adel. Het is een heterogene verzameling gedichten: volksliedjes, balladen, liefdeszangen, krijgsliederen, oogstgezangen, hekeldichten en rituele of ceremoniële gezangen. De 305 gedichten dateren van circa 1000 tot 600 v Chr.

De gedichten in de Shijing zijn grotendeels samengesteld uit regels van vier karakters. Veelgebruikte technieken zijn narratief, metafoor en voorbode. Hoewel veel van deze gedichten oorspronkelijk eenvoudige volksliederen waren, werd er later een allegorische betekenis aan toegekend. Een veelvoorkomende stijlfiguur was de herhaling van het eerste karakter in een regel. Daarnaast zijn de meeste liederen rijmend, met eindrijm en vaak ook intern rijm. (Trotter 2022)

- 楚辭 Chu Ci - Songs of the South
De volgende belangrijke verzameling is de Chu Ci of Liederen van (de Zuidelijke staat) Chu, met gedichten van Yu Quan, Song Yu en een aantal andere schrijvers. Yu Quan (ca. 340 v.Chr. – 278 v.Chr.) is de belangrijkste, vooral door zijn gedicht “Li Sao” of “De Klaagzang”. Dit gedicht is een fu of rapsodie, een genre van expositief rijmend proza, meestal van grote lengte. In stijl kenmerkt de fu zich door regels van wisselende lengte, het gebruik van een uitgebreide woordenschat, alliteratie en losse parallellisme. Deze vorm werd de daaropvolgende paar honderd jaar behoorlijk populair. Veel van de gedichten in de Liederen van Chu lijken metrisch op die in het Boek der Liederen, met regels van vier karakters en het gebruik van rijm. Andere hebben regels van wisselende lengte. (Trotter 2022)

2. Han dynastie (202 v. Chr - 220 n.Chr)

2.1. Fu

De belangrijkste vorm van poëzie tijdens de Han was de fu of het dicht.
Anders dan alle andere vormen van Chinese poezie is het dicht niet ontstaan uit het gezongen lied; het was niet bestemd voor zang maar voor voordracht, zodat de vorm slechts werd bepaald door de inhoud. De regellengte kon wisselen per regelpaar, maar regels van vier en van zes syllaben overheersen. De even regels rijmen en langere teksten kunnen door wisseling van rijm worden onderverdeeld in strofen van wisselende lengte. Dikwijls wordt een dicht ingeleid door een voorwoord in proza (soms van de hand van een latere tekstbezorger), terwijl ook in de tekst van het dicht zelf prozapassages kunnen voorkomen. Het dicht stelt zich de uitputtende beschrijving van een voorwerp, handeling of gevoel tot doel, onder gebruikmaking van alle daartoe dienstige taalmiddelen. (Idema 1991 Spiegel, p118-119)

Belangrijke poëten uit die tijd:
- Sima Xiangru 司馬相如 (c. 179 – 117 BC): Shanglin fu (Dicht van het Shanglin-park)
- Su Wu 蘇武 (140s BC - 60 BC)
- Ban Jieyu (Lady Pan)
- Ban Gu 班固 (AD 32–92); Liang du fu (dicht van de twee hoofdsteden)

2.2. Yuefu

Een tweede vorm van poezie tijdens de Han is de yuefu. Dit genre ontleent zijn naam aan het Yuefu of het Muziekbureau, een instelling die was opgericht onder de regering van Keizer Wu. De taak van dit bureau was de uitvoering van liederen tijdens rituele plechtigheden en feesten aan het hof. De naam van het bureau werd overgedragen op de door het bureau vervaardigde teksten, en vervolgens werd de term de algemene aanduiding voor liederen, zowel anonieme volksliederen als de navolgingen daarvan door geletterden. Onder de oudste anonieme voorbeelden vinden we nogal wat gedichten met een sterk wisselende regellengte maar later gaat de regellengte van vijf syllaben overheersen (Idema 1991 Spiegel, p118-119).

Jianan periode (196-220) aan het einde van de Han-dynastie kende een eigen stijl, de zogenoemde Jian'an stijl. Die vormde een overgang tussen de yuefu en de shi stijl.
Vertegenwoordigers van deze stijl:
- Cao Cao en zijn twee zonen Cao Pi en Cao Zhi
- De Zeven wijzen van Jian'an(waaronder Wang Can, Liu Zhenen Ruan Yu de vader van Ruan Ji)
- De dichteres Cai Yan 1

2.3. Shi - gedicht

Uit de yuefu-poezie ontwikkelde zich in de loop van de eerste en tweede eeuw n.Chr. de shi of het gedicht, dat vrijwel uitsluitend lyrisch van aard is. In de shi-poezie zijn binnen een gedicht alle regels even lang. Ofschoon aanvankelijk ook nog wel shi met een regellengte van vier syllaben werden geschreven, werd al spoedig, onder de invloed van de yuefu, de regellengte van vijf syllaben de meest gangbare. (Vanaf de derde eeuw zal ook de regellengte van zeven syllaben ingang vinden.) In een regel van vijf syllaben valt een cesuur na de tweede syllabe. De even regels rijmen en langere gedichten kunnen door rijmwisseling (Idema 1991 Spiegel, p118-119). Zie ook de notitie Pentasyllabische poëzie.

Verzamelingen:
- De Gushi shijiu shou (古詩十九首) - Negentien oude gedichten. Een kleine overgeleverde verzameling van anonieme dichters. Deze gedichten waren belangrijk omdat ze een vijfkarakterige regel gebruikten, die de basis werd van latere poëzie en uiteindelijk vanaf de Tang-dynastie de norm werd. Bovendien neigen deze gedichten ertoe emoties op een natuurlijke manier te presenteren, met weinig van de kunstmatigheid van de daaropvolgende periode.(Trotter 2022)

3. Periode van verdeeldheid (220-489)

3.1. De zeven wijzen van het bamboebos

De zeven wijzen van het bamboebos is de aanduiding van een zevental geleerden, dichters, musici en ambtenaren die elkaar regelmatig ontmoetten (notitie in voorbereiding).

- De Yonghuai Shi ( 詠懷詩) - Gedichten over mijn diepste gevoelens is de aanduiding van de verzameling gedichten van Ruan Ji(210-263)
- Het eerste boek van de Xi Kang Ji - het verzameld werk van Ji Kang bevat al zijn overgeleverde gedichten (69 stuks)-
- Xiang Xiu liet één gedicht na, de Si jiu fu (思舊賦)- Overdenking van het Verleden - waarin hij terugblikt op zijn geëxecuteerde vrienden Ji Kang en Lü An.
- Liu Ling liet eveneens maar één gedicht na namelijk het gedicht Lofzang op de Kracht van wijn.

3.2. Bijeenkomst te Lanting

De bijeenkomst in Lanting (soms vertaald als "Orchid Pavilion") in het jaar 353 is een van de beroemdste bijeenkomsten van literati in de Chinese geschiedenis. De grote kalligraaf Wang Xizhi (303–361) schreef een voorwoord bij de verzameling van eenenveertig gedichten gecomponeerd door enkele van de meest intellectueel actieve mannen van die tijd.

- Lanting Ji Xu (蘭亭集序 ) met voorwoord Wang Xizhi

3.3. De landschap poeten: Tao Xie 陶謝 (Tao en Xie)

Deze genre aanduiding verwijst naar de schrijvers Tao Yuanming (陶淵明, 365–427) en Xie Lingyun (謝靈運, 385–433). Hoewel ze beiden leefden in de late Oostelijke Jin en vroege Liu-Song-periode, hadden de twee schrijvers weinig gemeen. Xie Lingyun kwam uit een van de meest prestigieuze aristocratische families van de Zuidelijke Dynastieën. Hoewel Tao Yuanming's overgrootvader een vooraanstaand staatsman was, was zijn sociale status aanzienlijk lager dan die van Xie Lingyun. Tot op zijn minst in de Tang-periode werd Xie beschouwd als de superieure dichter. Tegen de Song-tijd kreeg Tao Yuanming echter een veel gunstiger ontvangst dan Xie Lingyun. Een van de terugkerende onderwerpen in de Chinese literatuurstudie is de vergelijking van de poëzie van deze twee schrijvers. (Knechtgens 2014, p1090)

3.3.1. Xie Lingyun (385–433): landschapsdichter

Xie Lingyun stamde uit een van de voornaamste families van de Zuidelijke Dynastieën, waaruit ook verschillende andere bekende dichters voortkwamen. Zijn wisselvallige carrière eindigde tragisch met onthoofding wegens rebellie. Xie toonde zijn hele leven een grote interesse in het boeddhisme. Hij staat bekend als China's eerste zogenoemde landschapsdichter, een dichter bij wie de beschrijving van de wilde natuur, van 'bergen en stromen' (shanshui), een belangrijke plaats inneemt. Zijn poëzie vormt de culminatie van een proces van verandering in de kijk op de wilde natuur, die niet langer werd gezien als bedreigend en angstaanjagend, maar als de meest directe manifestatie van de Weg en/of de Boeddhanatuur. (Idema, Wilt en Haft, Lloyd, 1995, Chinese Letterkunde: een inleiding, p. 110-111)

Nederlandse vertalingen:
Marijnissen 2012: Berg en Water, p. 57-70 (9 gedichten)
Idema 1991: Spiegel, p. 233-237 (9 gedichten) / 2021: Dertig eeuwen p211-214 (10 gedichten)

- Xie Lingyun 謝靈運

3.3.2. Tao Yuanming (Tao Qian, 365–427): akker-en-gaardepoëzie

Tao Yuanming (365–427), ook bekend onder de naam Tao Qian, had een onbeduidende ambtelijke carrière. Zijn laatste post als magistraat van Pengze gaf hij al snel op toen hij moest knielen voor een inspecterende ambtenaar, waarop hij verzuchtte: "Ik ben niet in staat om omwille van vijf schepels rijst te buigen voor zo'n boerenkinkel!" Daarna leefde hij teruggetrokken op zijn landerijen. In zijn shi-poëzie bezong hij de vreugden van het leven op het platteland en de geneugten van wijn. Tao wordt beschouwd als de vader van het genre van de 'akker-en-gaardepoëzie' (tianyuan shi). Tegelijkertijd blijkt uit zijn werk zijn wanhoop over zijn onvermogen om een bijdrage te leveren aan het verlichten van de nood van de tijd. (Wilt Idema en Lloyd Haft, 1995, Chinese Letterkunde: een inleiding, p. 110)

- De Tao Yuanming Ji is het verzameld werk van Tao Yuanming

Nederlandse vertalingen:
- Marijnissen 2012, Berg en Water, p. 39-54 (5 titels)
- Idema 2021: Dertig Eeuwen p192-210 (16 titels)

4. Anthologieën en kritieken

De overvloed van zeer uiteenlopende werken van afzonderlijke auteurs vanaf de 2e eeuw n.Chr. leidde in de derde eeuw en later tot een bezinning op de aard van de literatuur. Deze bezinning uitte zich in het schrijven van literatuurkritische verhandelingen en de compilatie van bloemlezingen (Idema & Lloyd p100-101)

- De Dian Lun is een verzameling van 20 essays opgesteld door Cao Pi 曹丕 (187–226), keizer Wen van Wei 魏文帝 (r. 220–226). Van de essays zijn alleen het voorwoord (Zixu 自叙) en het essay over literatuur de lunwen 論文, min of meer intact overgeleverd. Van de andere essays zijn fragmenten bekend.

- De oudste en meer omvangrijke literatuurkritische tekst die volledig bewaard is gebleven is de Wen fu (文賦) van Lu Ji (261-303). Deze tekst biedt een beschrijving van het schrijfproces.

- Zhong Rong 鍾嶸 (d. 518) beoordeelde in zijn Shi pin 123 dichters en rangschikte deze in drie groepen: shangpin 上品, zhongpin 中品 en xiapin 下品. Deze groepen kunnen het beste worden begrepen als verwijzingen naar "uitmuntend", "zeer goed" en "redelijk tot goed", omdat alle genoemde dichters geacht worden verdienstelijk te zijn.

- Niet lang daarna verscheen de grote synthese van de literatuurkritische bezinning van Liu Xie (f ca. 520) namelijk de Wenxin Dialong (Het literaire hart en het kerven van draken; dat wil zeggen vorm en inhoud van het literaire werk).

- Dit werk werd niet veel later verdrongen door de Wen Xuan - Selecties van verfijnde literatuur. Deze anthologie is samengesteld door Xiao Tong 蕭統 501-531). De bloemlezing bevat 30 boeken en omvat zowel proza als poëzie.

4.1 Specifieke poëzie verzamelingen

Hierboven gaven we verzamelingen weer die ook poëzie bevatten. Er zijn ook een drietal specifieke poëzie verzamelingen.
- de Shijing (zie hierboven onder de pre-han periode)
- de Chuci (idem)
- Yutai xinyong - de Nieuwe Liederen voor het Jaden Terras. De Yutai xinyong is de derde oudste bewaard gebleven poëziebloemlezing in China, na de Shijing 詩經 en de Chu c 楚辭. De collectie bestaat voornamelijk uit liefdesliederen, meestal geschreven in verzen met vijf karakters per regel (pentasyllabische gedichten). De Yutai xinyong is een bloemlezing samengesteld voor hofdames.

5. Dichters op deze website

Wang Can (177-217)
Liu Zhen (175?-217)
Ying Qu (190-252)
Zhao-zhi (190-252)
Liu Ling (220-300)
Xiang Xiu (ca. 227-272 - Wei dynastie)
Ji Kang (Xi kang) (232-262)
Wang Xizhi (303-361)
Xie Lingyun (385-433)
Tao Yuanming (Tao Qian) (365-427)

6. Overzichtsartikelen Wikipedia

De Engelse wikipedia heeft een aantal pagina's die te samen een aardig beeld geven van de ontwikkeling van de Chinese poezie:

wikipedia: Chinese Poetry
wikipedia: Classical Chinese poetry
wikipedia: genres
wikipedia: shānshuǐshī (berg-en-water poëzie
wikipedia: tiányuán shī (akker-en-gaarde poëzie)

© oktober 2024

Literatuur

Hieronder kunt u een selectie maken van de verschillende publicatievormen en de taal. Ik beperk me tot vier taalgebieden (Nederlands, Engels, Frans en Duits). De meeste literatuur is overigens engelstalig. U kunt bij teksttype ook apart de vertalingen selecteren en U kunt desgewenst ook een specifieke auteur zoeken.

Boeken 1 tot 20 van de 79

Allen, Joseph R. (1992). In the Voice of Others: Chinese Music Bureau Poetry. University of Michigan Center. *
ISBN10: 0892640960

Ashmore, Robert (2010). The Transport of Reading: Text and Understanding in the World of Tao Qian (365-427). Harvard University Asia Center. *
ISBN13: 978-0674053212

Meer informatie...

Birrell, Anne (1982). New Songs from a Jade Terrace: An Anthology of Early Chinese Love Poetry. George Allen & Unwin. *
Herdruk 2022 door Routledge ISBN 978-0-367-77060-0
ISBN10: 0048950262
Ook online.

Meer informatie...

Bischoff, Friedrich Alexander (1985). The Songs of the Orchis Tower. Harrassowitz Verlag. *
ISBN13: 978-3447025003

Bronkhorst, Daan (1985). Honderd Chinese gedichten: van 400 tot 1400. De Prom. *
ISBN10: 9068010360

Cai, Zong-qi, redactie (2001). A Chinese Literary Mind: Culture, Creativity, and Rhetoric in Wenxin Dialong. Stanford University Press. *
ISBN10: 0804736189

Meer informatie...

--- (1996). The Matrix of Lyric Transformation: Poetic Modes and Self-Presentation in Early Chinese Pentasyllabic Poetry. University of Michigan Center. *
ISBN13: 978-0892641116
Ook online.

Meer informatie...

--- (1993). The Symbolic Mode of Presentation in the Poetry of Juan Chi. Chinese Literature: Essays, Articles, Reviews (CLEAR), Vol. 15, pag. 37-56. *.

Chang, Kang-I Sun (1986). Six Dynasties Poetry. Princeton University Press. *
Ook online.

Meer informatie...

Chang, Kang-I Sun & Saussy, Haun (1999). Women Writers of Traditional China: An Anthology of Poetry and Criticism. Stanford University Press. *

Meer informatie...

Chen, Robert Shan-Mu (1989). A Study of Bao His Poetry: With Complete English of His Poems. *
Ook online.

Meer informatie...

Cutter, Robert Joe (2021). The Poetry of Cao Zhi. de Gruyter. *
ISBN13: 978-1501515637
Ook online.

Meer informatie...

--- (1983). Cao Zhi (192-232) and His Poetry. *

Davis, A.R. (1983). T'ao Yüan-ming, (AD 365-427): his works and their meaning Vol 1 en Vol 2. Cambridge University Press.
herdruk 2009 reeks Cambridge studies in Chinese history, literature, and institutions
ISBN13: 978-0521253475
Ook online.

Meer informatie...

Diény, Jean-Pierre (2010). Les dix-neuf poèmes anciens: 古诗十九首. Les belles lettres.
ISBN13: 978-2251100036

Meer informatie...

Dunn, Hugh (1983). Cao Zhi: The life of a princely Chinese poet.

Frankel, Frans H. (1964). Fifteen Poems by Ts'ao Chih: An Attempt at a New Approach. Journal of the American Oriental Society, Vol. 84-1, pag. 1-14. *.

Fuller, Michael A. (2017). An Introduction to Chinese Poetry: From the Canon of Poetry to the Lyrics of the Song Dynasty. Harvard University Asia Center. *
ISBN13: 978-0674977013

Meer informatie...

Goh, Meow Hui (2010). Sound and sight: poetry and courtier culture in the Yongming era (483-493). Stanford University Press. *

Meer informatie...

Graham, William T. (1983). Yu Hsin's 'Songs of Sorrow'. Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol. 43-1, pag. 5-55. *.

Boeken 1 tot 20 van de 79