Notitie

In deze notitie geef ik een kort overzicht van de ontwikkeling van de religieuze gemeenschappen (het georganiseerde Daoïsme) en hun geschriften vanaf de 2e eeuw na Chr. tot de aan de Tang-dynastie (begin 7e eeuw). Aan de meer literaire en filosofische groeperingen zoals de
玄學 Xuánxué (de Studie van de Mysteriën) en de 清談 Qīngtán (Pure Conversatie) wordt een aparte notitie gewijd.

Zie ook de notitie klassiek daoïsme

1. Inleiding

De tweede tot en met de vijfde eeuw n.Chr. kan aangeduid worden als de formatieve periode van het daoïsme. In deze periode verrees het daoïsme als de religie van het Chinese volk, waarbij het zich onderscheidde van de keizerlijke cultus (Confucianisme), de volksreligie, en de het geïmporteerde boeddhisme.

Dit was ook een tijd van een overvloedige productie van geschriften. Drie belangrijke schrifttradities van het daoïsme – de Hemelse Meesters, de Shangqing en de Lingbao – kregen in deze periode hun vorm. Leerstellingen werden gecodificeerd, rituelen werden gecreëerd, meditaties en praktijkcodes voor aanhangers werden opgesteld, en er werd een professioneel priesterschap opgericht met tempels voor gemeenschappelijke en particuliere erediensten.

Tegen de tijd van de Tang-dynastie (618-907) waren de ontwikkelingslijnen die in de tweede eeuw begonnen tot bloei gekomen. Het taoïsme maakte volledig deel uit van het Chinese leven en was verspreid over de samenleving. Het had bijgedragen aan een hereniging van het land door een deel van de ideologische basis voor de nieuwe keizerlijke dynastieën te verschaffen.

Tang-keizers, die beweerden af te stammen van Laozi zelf, die in zijn vergoddelijkte vorm was verschenen om de komst van hun dynastie te verkondigen, waren voor het grootste deel fervente beschermheren van de religie en gaven deze in het begin van de dynastie voorrang boven het boeddhisme bij het ordenen van hun religie.

Vanuit het hele koninkrijk werden geschriften verzameld en een nieuwe canon van taoïstische geschriften werd aan de troon gepresenteerd. Kunst, literatuur en filosofie werden allemaal beïnvloed door het daoïsme. Zelfs het boeddhisme past zich aan.
Het daoïsme was uitgegroeid van een kleine sekte, afgesneden in een afgelegen vallei, tot een religie met tempels verspreid over het hele land. (Stephen Bokenkamp p p xiii-xiv)

Stephen Bokenkamp heeft de belangrijkste geschriften van de drie genoemde tradities vertaald in zijn Early Daoist Scriptures uit 1997.
In deze notitie volg ik zijn introductie, waar nodig aangevuld met andere bronnen.
Hieraan vooraf gaat een korte introductie van een vroege beweging, de Taiping Dao. Voornamelijk vanwege de tekst Taipingjing die een rol speelde in de ontwikkeling van het Daoïsme.

2. 太平道 Tàipíng dào, "Weg van de Grote Vrede

Engels: Way of the Great Peace

2.1. Korte introductie

De Taiping dao, ook wel aangeduid als de Gele Tulband beweging (Huangjin qiyi 黄巾起義), was een religieuze beweging gevestigd in het noordoosten van China. De oorsprong ligt in populaire religieuze bewegingen tijdens de latere Han-periode (25-220 n.Chr.).

De Gele Tulbandbeweging was een van de meest prominente onder de rebellengroepen die de Han-dynastie verzwakten.
Gecentreerd in de oostelijke uithoeken van het Han-rijk, was de Gele Tulbanden-opstand, geleid door een man genaamd Zhang Jue 張角, een goed geplande beweging georganiseerd rond een religieuze ideologie met duidelijke millenniumdoelstellingen.
Zhang probeerde zichzelf en zijn volgelingen te positioneren als de voorhoede van een nieuwe en perfecte samenleving.

Hoewel historisch bewijs noodzakelijkerwijs schaars is, is het vrijwel zeker dat deze ideologie tot op zekere hoogte ontleend was aan een geopenbaard boek, 太平經 Taipingjing - de Schrift van de Grote Vrede, een werk dat eerder in de dynastie was afgekondigd door een aantal leden van het keizerlijke hof. De Schrift van de Grote Vrede, die alleen in recensies uit de vijfde of zesde eeuw overleeft, promoot een ideale sociale structuur gebaseerd op kosmische principes en op het idee dat de morele actie van elk individu zowel de gezondheid van het politieke lichaam als het soepel functioneren van de kosmos bepaalt.

De Gele Tulbanden bekeerden mensen voor hun zaak door middel van genezingspraktijken, waaronder oude methoden zoals bezwering en doses water doordrenkt met de as van talismannen, en een nieuwe: het belijden van zonden. Deze laatste praktijk is veelbetekenend.

De Schrift van de Grote Vrede brengt de bekentenis in verband met het idee dat politieke en kosmische ziekten door mensen worden veroorzaakt en op individueel niveau moeten worden genezen. Zonde is in deze tekst het onvermogen om te handelen in overeenstemming met iemands sociale rol, waardoor de circulatie van de energieën van de Dao wordt geblokkeerd. Degenen die lichamelijke arbeid zouden moeten verrichten, slagen daar niet in en leven in plaats daarvan in ledigheid; degenen die rijkdom bezitten, houden deze voor hun eigen plezier in plaats van deze te laten circuleren; en degenen die deugd zouden moeten onderwijzen, 'accumuleren' die alleen maar, waardoor ze naam maken. Deze en andere manieren om de circulatie van goederen en levenskrachten te blokkeren, leiden volgens dit verhaal tot ziekte en dood. We zullen een soortgelijke houding aantreffen in het Xiang'er-commentaar.

Zhang Jue organiseerde zijn volgelingen in zesendertig administratieve regio's. Blijkbaar baseerde Zhang zich op de Schrift van de Grote Vrede, met de figuur van een Hemelse Meester (of Hemelse Leraar) die de perfecte heerser zou adviseren, en nam Zhang de titel 'Grote Wijze, Uitstekende Leraar' aan.

Het nieuwe tijdperk van de Gele Hemel zou aanbreken in het jaar 184, het begin van een nieuwe sexagesimale cyclus volgens de Chinese kalender. Ondanks goed voorbereide plannen bereikte lekte het plan uit en werden de Gele Tulbanden binnen een jaar verslagen. (Bronnen: Bokenkamp 1997 p32-33; Benjamin Penny in Pregadio 2008 p 1156-1157).

Zie ook Wikipedia Way of the Taiping

2.2 Teksten

太平經 Taipingjing, Schrift van de Grote Vrede.
Centrale gedachte in de Taiping jing is de komst van een tijdperk van ‘vrede’ (ping, wat ook ‘gelijkheid’ betekent) waarin een perfecte heerser een perfecte samenleving zou vestigen. Dit tijdperk zou volgen op rampen die bedoeld waren om de corruptie te elimineren, maar zou alleen komen als de heerser regeert volgens het principe van “terugkeren naar de Dao”.

3. 天师道 Tiānshī dào, De Weg van de Hemelse Meesters

Engels: Way of the Celestial Masters

3.1 Korte introductie

In Early Daoist Scriptures geef Stephen Bokenkamp een korte introductie op de beweging van de Hemels Meesters. (Bokenkamp 1997 p1-5). Ik vat deze kort samen.
De Weg van de Hemelse Meesters is de eerste daoïstische organisatie waarvoor we substantiële documentatie hebben. 1 De officiële datum voor de oprichting van de Weg van de Hemelse Meesters is 142 n.Chr., toen Laozi, in zijn incarnatie als godheid, verscheen aan de eerste Hemelse Meester, Zhang Daoling, op een bergtop in wat nu de provincie Sichuan is.

Tegen het einde van de tweede eeuw had Zhangs kleinzoon, Zhang Lu, de titel van hemelse meester verworven, en had de gemeenschap, als gevolg van de onrust rond de val van de Han, een toevluchtsoord gezocht in de Hanzhong-vallei (net ten noorden van het Sichuan-bekken en ruim tweehonderd kilometer ten zuidwesten van de Han-hoofdstad Chang'an).

In 215 n.Chr. gaf Zhang Lu zich over aan Cao Cao, de Wei-generaal wiens zoon de Wei-dynastie van de Drie Koninkrijken-periode zou inluiden. Een groot deel van de Hemelse Meestergemeenschap werd uit Hanzhong verplaatst en over het hele rijk verspreid. Door deze diaspora verspreidde het daoïsme over geheel China.

De Hemelse Meesters lieten bekeerlingen kennismaken met het geloof door recitaties van de Laozi, die op verrassende nieuwe manieren werden geïnterpreteerd om de belangrijkste principes van hun geloof te ondersteunen. (Bokenkamp 1997 p1-5)

Zie ook de inleiding van Terry Kleeman Tianshi dao, in de Encyclopedia of Taoism van Fabrizio Pregadio 2008.

Zie ook:
- Wikipedia Way_of_the_Celestial_Masters
- Brittanica Tianshidao

3.2 Teksten

Er bestaan nog steeds grote meningsverschillen over welke van de overgebleven geschriften van de Hemelse Meesters gekoppeld kunnen worden aan de beginjaren van de sekte. Van de vier teksten die Bokenkamp heeft vertaald, is van drie de datum goed bekend; de vierde vertegenwoordigt een aspect van de religie waarvan we weten dat deze vanaf het begin aanwezig was.
1. 想爾 Xiang'er commentaar op de Laozi (Daodejing)
2. 大道家令戒 Dadao jialing jie - Commands and Admonitions for the families of the Great Dao
3. 三天內解經 Santian neijjie jing - Scripture of the Inner Explanations of the Three Heavens
4. Da zhong song zhang - The Great Petition for Sepulchral Plaints (opgenomen in Chisong zi zhangli, Master Redpine's Almanac of Petitions)
(zie Bokenkamp p2-5)

4. 上清 Shangqing - Highest Clarity

Ook bekend als Mao Shan Daoisme

4.1. Korte introductie

Gedurende de jaren 364 tot 370 werd een aantal daoïstische teksten door hemelse wezens doorgegeven aan een medium genaamd Yang Xi (330-386?). Deze teksten zijn gebundeld onder de naam Shangqing-geschriften (Hogere Helderheid), naar de naam van de hemel waar de wezens vandaan kwamen. Ze zouden niet alleen de geschiedenis van het daoïsme diepgaand veranderen, maar ook die van de Chinese samenleving en de letteren als geheel. De Shangqing-teksten, geschreven in een verheven en poëtische taal, herzagen het Hemelse Meester-ritueel en integreerden veel andere zaken uit de religieuze tradities van China, allemaal met als doel een daoïstische praktijk te creëren die geschikt was voor Yang's elite-beschermheren en de daaraan verbonden klasse van edelen.

De Shangqing-geschriften markeren een enorme toevoeging in de daoïstische praktijk van de grote elitaire literaire tradities, van nieuwe terminologie en inzichten ontleend aan teksten als de Laozi, de Zhuangzi en de Chuci tot een verscheidenheid aan teksten en praktijken afkomstig van de mystici en technici die bekend staan als fangshi.

Deze elementen van de elitetraditie dienden op overtuigende wijze als de literaire voorlopers van de astrale meditaties, visualisaties en medicijnen voor persoonlijke apotheose die Yang Xi presenteerde als verfijnder dan de methoden van de Hemelse Meesters.
Zijn geschriften overtroffen ruimschoots de eerdere technische handleidingen, in die zin dat Yang een volledig kosmologie en pantheon opstelde, evenals verleidelijke verhalen van degenen – menselijk of goddelijk – die zich hadden beziggehouden met de praktijken die hij voorstelde.

Een van de fangshi-praktijken die in de Shangqing-teksten werd opgenomen, was alchemie, de kunst die probeerde een medicijn voor transcendentie te ontwikkelen. (Bokenkamp 1993, p6-7)

James Miller geeft in zijn The way of the Highest Clarity uit 2008 de volgende typering:
Highest Clarity Daoism, originating in the 4th century C .E ., represents one of the earliest and most successful attempts to synthesize the foundational religious elements that had already appeared on China’s religious scene. These included shamanism, mystical experiences, astrol- ogy, the quest for immortality, meditation practices, court ritual and Buddhist concepts of death and rebirth. The synthesis brought these various elements into a single complex system, the highest goal of which was the transfiguration of the body and its pre-mortem ascension into heaven. Should this goal not be attainable other, lesser, forms of salvation were also available to practitioners so that even if they were to die, they could safely pass through the underworld and be reborn, intact, in the heavens. (Miller 2008 p 1)

Zie ook de inleiding van Isabelle Robinet Shangqing - Highest Clarity, in de Encyclopedia of Taoism van Fabrizio Pregadio 2008.

Zie ook
- Wikipedia Shangqing School
- Brittanica Shangqing
- Brittanica The Maoshan Revelations

4.2. Teksten

Een van de belangrijkste teksten is de 靈書紫文 Lingshu ziwen - Numinous Writings in Purple Script 2
Zoals veel Shangqing-teksten zijn de Purple Scripts een compilatie van meditaties die leiden tot persoonlijke transcendentie, praktijken die al effectief waren gebleken in de levens van de goden die ze aan Yang bekend maakten.

James Miller bespreekt in zijn The way of the Highest Clarity uit 2008 de volgende drie teksten:
- 紫陽真人內傳 Ziyang zhenren neizhuan - Esoteric Biography of Perfected Purple Yang (DZ 303)
- 九真中經 Jiuzhen zhongjing - Central Scripture of the Nine Perfected (DZ 1376, 1377)
- 大洞真經 Dadong zhenjing - Perfect Scripture of the Great Grotto (DZ 6)

Het corpus is veel omvangrijker. Isabelle Robinet noemt in haar artikel (zie hierboven) 34 geschriften.

5. 靈寶 Lingbao (Numinous Treasure)

5.1. Korte introductie

Omstreeks 400 n.Chr., zo'n dertig jaar na de onthullingen van Yang Xi, begon in hetzelfde gebied een ander corpus aan geschriften te verschijnen. Deze geschriften staan bekend als de Lingbao-geschriften (Numinous Gem of Spiritual Treasure).
De Lingbao-geschriften, beoogden op basis van meer traditionele religieuze praktijken het daoïsme van de Hemelse Meesters te herzien. In twee belangrijke opzichten vormen ze de antithese van de Shangqing-traditie.

In de eerste plaats plaatste ze zich tegenover het boeddhisme, door het vrijelijk aan te passen en te wijzigen. Voor hen was het boeddhisme slechts een vreemde versie van het daoïsme, ontstaan toen Laozi naar het westen trok om ‘de barbaren te bekeren’.
Op grote schaal werd leentjebuur gespeeld met de boeddhistische geschriften, waarbij hij deze geleende elementen op dezelfde manier hervormde als hij dat deed met de inhoud van andere geschriften, inclusief materiaal uit de Shangqing-teksten.

In de tweede plaats houden de Lingbao-geschriften zich, met een bodhisattva-achtige intensiteit, bezig met de verlossing van alle wezens. In plaats van de privémeditaties van de Shangqing-geschriften vinden we in deze teksten gemeenschappelijke rituelen zoals die van de Hemelse Meesters. In tegenstelling tot de Hemelse Meesters echter zou de heilzame werking van Lingbao-rituelen zich uitstrekken tot alle wezens. (Bokenkamp 1993, p8-9)

Zie ook de inleiding van Stephen R. Bokenkamp
Lingbao - Numinous Treasure; Numinous Gem; Spiritual Treasure, in de Encyclopedia of Taoism van Fabrizio Pregadio 2008.

Zie ook
wikipedia Lingbao School

5.2. Teksten

度人經 Duren jing - Scripture on Salvation (DZ 1)
(volledige titel 靈寶無量度人 上品妙經 - Wondrous Scripture of the Upper Chapters of the Numinous Treasure on Limitless Salvation)

Het corpus is veel omvangrijker. Stephen Bokenkamp noemt in zijn artikel (zie hierboven) 29 geschriften.

6. Overige teksten

Op de website staan een een aantal daoïstische teksten die niet in bovengenoemde hoofdstukken zijn genoemd. Die teksten zullen later nog in deze of een andere notitie worden verwerkt. De teksten zijn:

- 抱朴子 Baopuzi (DZ 1185) - Master embracing simplicity
- 導引經 Daoyin jing (DZ 818) - Scripture on Healing Exercises
- 服氣精義論 Fuqi Jingyi Lun (DZ 830) - Treatise on the Essential Meaning of the Absorption of Qi
- 闕尹子 Guanyinzi
- 老子河上公章句 Heshanggong Laozi
- 老子變化經 Laozi bianhua jing - Book of the Transformations of Laozi
- Laozi weizhi lilüe (DZ 1255) - Some Examples of Laozi Hermeneutics
- 神仙傳 Shenxian zhuan
- 坐忘論 Zuowang Lun (DZ 1036) - Sitting in Oblivion

Bokenkamp, Stephen R. (2021). A Fourth-Century Daoist Family: The Zhengao, or Declarations of the Perfected, Volume 1. University of California Press. *

Meer informatie...

--- (1997). Early Daoist Scriptures. University of California Press. *
ISBN10: 0520219317

Meer informatie...

--- (1986). Taoist Literature: Part I Through the T'ang Dynasty. In William H. Nienhauser, The Indiana Companion to Traditional Chinese Literature, pag. 138-153 *.

Kleeman, Terry F. (2016). Celestial Masters: History and Ritual in Early Daoist Communities. Harvard University Asia Center. *
ISBN13: 978-0674737167

Meer informatie...

--- (2007). Daoism in the Thirth century. In Florian C. Reiter, Purposes, Means and Convictions in Daoism: A Berlin Symposium *.

--- (1998). Great Perfection: Religion and Ethnicity in a Chinese Millennial Kingdom. University of Hawaii Press. *
ISBN10: 0824818008

Little, Stephen, redactie (2000). Taoism and the arts of China. University of California Press. *
Ook online.

Meer informatie...

Lü, Pengzhi (2023). What Do the Lingbao Celestial Scripts Tell Us about Some Fundamental Characteristics of Daoism?. Religions, Vol. 14 *.
Ook online.

Miller, James (2008). The Way of Highest Clarity: Nature, Vision and Revelation in Medieval China. Three Pine Press. *
ISBN13: 978-1931483094

Meer informatie...

Penny, Benjamin, redactie (2006). Daoism in History: Essays in honor of Liu Ts'un-yan. Routledge. *

Meer informatie...

Pregadio, Fabrizio (2020). Religious Daoism: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition). *.
Ook online.

Raz, Gil (2014). ‘Conversion of the Barbarians’ [Huahu] Discourse as Proto Han Nationalism. The Medieval History Journal, Vol. 17(2), pag. 255-294. *.
Ook online.

Meer informatie...

--- (2012). The Emergence of Daoism: Creation of tradition. Routledge. *
ISBN13: 978-0415778497

Meer informatie...

Robinet, Isabelle (1997). Taoism: Growth of a Religion. Stanford University Press. *

Meer informatie...

Schipper, Kristofer & Verellen, Franciscus, redactie (2004). The Taoist Canon: A Historical Companion to the Daozang, Volume I-III. University of Chicago. *
ISBN10: 0226738175

Meer informatie...

Strickmann, Michael (1977). The Mao Shan Revelations: Taoism and the Aristocracy. T'Oung Pao, Vol. 63-1, pag. 1-64. *.

Meer informatie...

Tsai, Julius Nanting (2008). Reading the 'Inner Biography of the Perfected Person of Purple Solarity': Religion and Society in an Early Daoist Hagiography. Journal of the Royal Asiatic Society, Vol. 18.2, pag. 193-220..

--- (2003). In the steps of Emperors and Immortals: Imperial Mountain Journeys and Daoist meditation and ritual. *

Meer informatie...

Welch, Holmes (1979). Facets of Taoism: Essays in Chinese Religion. Yale University Press. *
ISBN10: 0300016956

Boeken 1 tot 19 van de 19