Lǎozi zhāngjù

auteur / toegeschreven aan: Heshang Gong

Volledige titel 老子河上公章句 Laozi Heshang Gong zhangju - Commentary to the True Scripture of the Way and Its Power by the Old Man on the River Bank."

(Zhangju kan men parafraseren als commentaar 'per hoofdstuk en vers').

De Heshang gong Laozi is een van de oudste overgeleverde commentaren op de Daodejing.

Traditioneel wordt het Heshang Gong-commentaar beschouwd als een product van de vroege Han-dynastie. De naam Heshang gong betekent een oude man die aan de oever van de rivier woont (wellicht de Gele Rivier). Als expert op het gebied van de Laozi trok hij de aandacht van keizer Wen, die hem persoonlijk ging raadplegen. Heshang Gong onthulde aan de keizer zijn ware identiteit als een goddelijke afgezant die speciaal door de 'Hoogste Heer van de Dao' - dat wil zeggen de goddelijke Laozi - was gestuurd om hem te onderwijzen. De keizer blijkt een nederige student te zijn, zoals de legende concludeert, waardig om de Daodejing te ontvangen met het commentaar van Heshang Gong

Recente Chinese studies plaatsen het commentaar over het algemeen tegen het einde van de Han-periode. Het werd in vroege bronnen de Laozi zhangju genoemd en behoort tot het genre van de zhangju-literatuur, dat gangbaar was in de Han-tijd. Dit genre kan men parafraseren als commentaar 'per hoofdstuk en vers'.

De taal is eenvoudig; zijn verbeelding, nuchter. Het Heshang gong-commentaar deelt met andere Han-werken het kosmologische geloof dat het universum bestaat uit vitale qi-energie. Op basis hiervan aangevuld met de yin-yang-theorie, heeft Laozi niet alleen het mysterie onthult van de oorsprong van het universum, maar nog belangrijker: het geheim van persoonlijk welzijn en sociaal-politieke orde.

Wat de Laozi het 'Ene' noemen, verwijst volgens Heshang Gong naar de zuiverste en krachtigste vorm van qi-energie die alle wezens voortbrengt en blijft voeden. Dit is de betekenis van de, de ‘deugd’ of kracht waarmee de ‘tienduizend dingen’ zijn begiftigd en zonder welke het leven zou ophouden. Het behoud van de ‘deugd’, die het commentaar ook omschreef als ‘het bewaken van de Ene’ (shouyi), is dus cruciaal voor zelfontplooiing. Een zorgvuldig dieet, lichaamsbeweging en een of andere vorm van meditatie worden geïmpliceerd, maar over het algemeen concentreert het commentaar zich op het verminderen van zelfzuchtige verlangens.

De regering van de ‘wijze’ berust op hetzelfde uitgangspunt. Agressief beleid zoals zware belastingen en zware straffen moeten worden vermeden, maar het meest fundamentele punt blijft dat de heerser zelf moet koesteren wat de Laozi 'leegte' en 'non-actie' (wu-wei) noemen. Wanorde komt voort uit de dominantie van verlangen, dat duidt op de onhandelbare aanwezigheid van verwarde en geagiteerde qi-energie.
Het commentaar laat zien dat zelfontplooiing en bestuur een integraal geheel vormen. Hier zien we de invloed van de ‘Huang-Lao’-school, die bloeide tijdens de vroege Han-dynastie
(bron: Chan in Kohn 2000 p 11-12).

Het gedachtegoed van de Huang-Lao speelt een grote rol in dit commentaar. In de loop van de Han-dynastie ontstond er een accentverschuiving van de aandacht voor politiek en samenleving naar langleven. Deze evolutie zien we in het commentaar terug.

De uitdrukking zhishen zhiguo 治身治圈, die verwijst naar het gelijke onderhoud van land en lichaam, is alomtegenwoordig in het commentaar. We zien dit in het commentaar op hoofdstuk 59 expliciet terug:

Laozi 59: Wie de moeder in de staat behoudt kan eeuwig en blijvend zijn.
Commentaar: De staat en het lijf zijn hetzelfde, de 'moeder' is de Weg
(Vertaling Mansvelt Beck 2002 p150)

Ondanks Heshang gong's aandringen op het gelijke onderhoud van land en lichaam, is er een voorkeur voor deze laatste merkbaar.

Zie ook Laozi 1 regel 2 'waarin de constante Dao / de bestendige Weg wordt uitgelegd 'als de weg van natuurlijke spontaniteit en langleven'.
De ‘bestendige Weg’ wordt dus de Weg ter bestendiging van de individuele persoon.

Het commentaar bij hoofdstuk 64 stelt: ‘Andere mensen bestuderen het bestuur van het land, wijze mensen bestuderen het bestuur van de eigen persoon,’

Een ander opmerkelijk element in de Heshang Gong ideologie is de volgende. Bepaalde Confucianistische waarden worden als minderwaardig beschouwd én andere krijgen tegelijk een hoge status (zoals het respect voor de ouders - filial piety). (bron: Jan de Meyer in Schipper 2004 p 73-74)

We zien dus kortom In het commentaar een verschuiving in de interpretatie van de Laozi. Het zwaartepunt in de interpretatie van de Daodejing verschuift van het bestuur van het land als politieke entiteit naar het bestuur van het kleine landje van het individuele lichaam.

Jan de Meyer: Dat het een belangrijke tekst is, staat buiten kijf, want het is de eerste coherente poging om de vaak als onbegrijpelijk beschouwde taal van de Daodejing voor de lezer toegankelijk te maken. Tot in de late Chinese middeleeuwen speelde het commentaar bovendien een niet te veronachtzamen rol in de opleiding van daoistische priesters. Sinds 2002 kan de Nederlandstalige lezer met het werk kennismaken dankzij de vertaling door de betreurde Burchard Jan Mansvelt Beek. (bron : Jan de Meyer 2022 De Weg terug, p 111-113).

Tot en met de Tang-dynastie was de Heshang gong Laozi de standaard. Daarna werd die langzaamaan vervangen door het commentaar van Wang Bi.

Er zijn er zo'n dertig versies van het commentaar overgeleverd. De meest gangbare versie is afkomstig uit de Sibu congkan 四部叢刊 - Collectanea of the Four Categories. Deze compilatie van 504 teksten is samengesteld door de wetenschapper Zhang Yuanji 張元濟 (1867-1959) gedurende de Republikeinse periode (1911-1949).

(bronnen: Chan in Kohn 2000 p 11-12, Mansvelt Beck 2002 p150, Jan de Meyer in Schipper 2004 p73-74)

Indeling tekst

Heshang Gong heeft de 81 hoofdstukken voorzien van een titel. Hieronder geven we die weer in de Engelse vertaling Komjathy 2023 en de Nederlandse vertaling van Mansvelt Beck. De Chinese tekst is afkomstig van ctext.org.

Literatuur en vertalingen

Hieronder kunt u een selectie maken van de verschillende publicatievormen en de taal. Ik beperk me tot vier taalgebieden (Nederlands, Engels, Frans en Duits). De meeste literatuur is overigens engelstalig. U kunt bij teksttype ook apart de vertalingen selecteren en U kunt desgewenst ook een specifieke auteur zoeken.

Boeken 1 tot 9 van de 9

Chan, Alan K.L. (1991). Two Visions of the Way: A Study of the Wang Pi and the Ho-shang Kung Commentaries on the Lao Tzu. SUNY Press. *
ISBN10: 0791404552

Erkes, Eduard (1949). Ho-Shang-Kung's Commentary on Lao-Tse. III (Concluded). Artibus Asiae, Vol. 12/3, pag. 221-251. *
vertaling hst 59-81.

Meer informatie...

--- (1946). Ho-Shang-Kung's Commentary on Lao-Tse. II (Continued). Artibus Asiae, Vol. 9/1-3, pag. 197-220. *
vertaling hst 42-59.

Meer informatie...

--- (1945). Ho-Shang-Kung's Commentary on Lao-tse. Artibus Asiae, Vol. 8/2-4, pag. 121-196. *
vertaling hst 1-42.

Mansvelt Beck, B.J. (2002). Laozi Daodejing. Servire. *
Opnieuw vertaald uit het Chinees naar de oudere tekstversie met commentaar van Heshanggong
ISBN10: 9021537737

Reid, Dan G. (2015). Heshang Gong Commentary on Lao Zi's Dao De Jing. Center Ring. *
2e herziene editie 2019
ISBN13: 978-0994978165

Meer informatie...

Tadd, Misha Andrew (2020). Dao and Ziran in Heshanggong's Commentary on the Daodejing. In David Chai, Dao Companion to Xuanxue 玄學 (Neo-Daoism) hst 6, pag. 103-128 *.

--- (2019). Morality Without Moral Reasoning: The Case of Heshanggong. In Alexus McLeod, The Bloomsbury Research Handbook of Early Chinese Ethics and Political Philosophy hst 5, pag. 113-131 *. Bloomsbury Academic

--- (2013). Alternatives to monism and dualism: Seeking yang substance with yin mode in Heshanggong's Commentary on the Daodejing. *
met vertaling commentaar Heshanggong

Meer informatie...

Boeken 1 tot 9 van de 9