Huangfu Mi 皇甫謐

Een Confucianist die een afwijkende visie bood op hoe te leven en de samenleving te verbeteren, was de beroemde kluizenaar Huangfu Mi (215–282). Zijn voorouders waren beroemd om zowel hun militaire prestaties als hun klassieke kennis. Huangfu Mi was een begaafd schrijver en schreef werken in verschillende genres: geschiedenissen, geografieën, medische verhandelingen, essays en twee autobiografieën. Wat hem echter beroemd maakte, was zijn consequente weigering om een ambt te bekleden. Na herhaalde oproepen van de feitelijke heerser, Sima Zhao (211–265), te hebben afgewezen, legde Huangfu zijn weigering uitvoerig uit in een essay getiteld "Essay on Rejecting Advice [Essay over het Afwijzen van Advies]" (Shiquanlun) [zie voor een vertaling Declercq, Dominik (1998) hst 5)].

Hij stelt dat een werkelijk verlichte soeverein erkent dat er van nature zowel waardige mannen zijn die in een ambt dienen, als anderen die zich terugtrekken om hun integriteit te beschermen. Deze twee soorten waardigen functioneren net als yin en yang: elk is noodzakelijk voor een goed functionerende staat. Huangfu toonde in zijn geschriften aan dat kluizenaars morele voorbeelden waren, wier gedrag het handelen van allen die zij tegenkwamen, verbeterde. Voor hem was de beste manier om morele uitmuntendheid te cultiveren, het weigeren van een openbaar ambt, waar het maar al te gemakkelijk was om iemands morele karakter te bezoedelen.

Men kan volgens Huangfu zelfs het werk van het Confucianisme doen zonder officieel ambtenaar te zijn. Volgens de Japanse geleerde Niwa Taiko stelt Huangfu dat afzondering geen protest is tegen de aard van de tijd of kritiek op de heersende regering; het is eerder een middel om zichzelf te perfectioneren, terwijl men de lokale samenleving positief transformeert. Zo creëert de kluizenaar op het platteland, parallel aan de ambtenaar aan het hof, sociale harmonie.

Huangfu’s Gaoshi zhuan (Biografieën van Hoogstaande Heren) maakt duidelijk hoe kluizenaars een morele orde scheppen. Alle mannen in dit werk belichamen de ethos van qing (zuiverheid), die de Mohistische nadruk op soberheid combineert met de Daoïstische nadruk op het verminderen van verlangens en een Confucianistische inzet voor sociale actie. Zuivere mannen worden niet verontreinigd door de verleidingen van de vulgaire wereld; ze mijden ambtsbekleding, vermijden winstgevende ondernemingen, leven in relatieve armoede, weigeren liefdadigheid en schenken hun persoonlijke rijkdom aan de minder bedeelden.

Voor Huangfu was afzondering ook een manier om een plotselinge dood te vermijden. Deze interpretatie van afzondering verschilde aanzienlijk van de traditionele Confucianistische opvatting, waarin men slechts de dienst aan het hof vermeed als een heerser immoreel was of de Weg niet werd nageleefd. In Huangfu's ogen was niets belangrijker dan leven: men zou niet moeten sterven in de zoektocht naar rijkdom en roem. Inderdaad gaan veel van de verhalen in de Gaoshi zhuan over mannen die rampen konden afwenden juist omdat ze weigerden een ambt te bekleden. Huangfu leent deze redenering duidelijk uit Daoïstische geschriften; het is dan ook geen verrassing dat veel beroemde Daoïsten, zoals Laozi en Zhuang Zhou, opduiken in de pagina's van de Gaoshi zhuan.

Huangfu's toewijding aan Daoïstische ideeën blijkt ook uit zijn Duzhong lun (Essay over het Ultieme Doel), waarin hij uitlegt hoe hij begraven wil worden. Net als Zhuangzi beschouwt hij de dood als een natuurlijk proces; daarom verzoekt Huangfu dat zijn lichaam niet in een kist wordt gelegd, omdat dit het vergaan van zijn vlees zou vertragen. In een Confucianistische wending vraagt hij echter om begraven te worden met de Xiaojing (Eerbied voor Ouders), zodat hij aan de geesten kan tonen dat hij tijdens zijn leven filiaal is geweest. (Knapp 2019 p503-504)