start > Zhuangzi > verdieping > notitie

Visnet-allegorie

werk in ontwikkeling

De visnet-allegorie bestaat uit vier zinnen en staat aan het slot van hoofdstuk 26.

De allegorie bevat een opvatting over taal en met name de relatie tussen de woorden en hun betekenissen.
Over de interpretatie van de allegorie bestaat discussie.
Hieronder geven we die weer.

A. Citaten uit de brontekst

Zhuangzi Hst 26-X visnet-allegorie

Zhuangzi Hoofdstuk 26 paragraaf X pag. 353-355

Het visnet bestaat omwille van de vis, en als de vis gevangen is, dan kun je het net vergeten. De konijnenstrik bestaat omwille van het konijn, en als het konijn gevangen is, dan kun je de strik vergeten. Woorden bestaan vanwege hun betekenis, en als je de betekenis begrepen hebt, dan kun je de woorden vergeten. Waar zal ik iemand vinden die de woorden is vergeten, zodat ik een woordje met hem kan spreken!

(Vertaling Schipper 2007 hst 26 paragraaf 10, laatste alinea)

ngelse vertaling Burton Watson:

The fish trap exists because of the fish; once you’ve gotten the fish, you can forget the trap.
The rabbit snare exists because of the rabbit; once you’ve gotten the rabbit, you can forget the snare. Words exist because of meaning; once you’ve gotten the meaning, you can forget the words.
Where can I find a man who has forgotten words so I can have a word with him?

------

Engelse vertaling Hans-Georg Möller 2000:
1. A fish trap is the means to get hold of fish.
[Only] by getting the fish, [can] you forget the trap.
2. A rabbit snare is the means to get hold of rabbits.
[Only] by getting the rabbit, [can] you forget the snare.
3. Words are the means to get hold of intentions.
[Only] by getting what is intended (that is, by being content and thus having no intentions anymore), [can] you forget the words.
4. How could it be possible for me to talk to somebody who has forgotten words?

Commentaar Guo Xiang: When it comes to two sages having no intentions, they will have nothing to talk about.

---------

Engelse vertaling Wim de Reu (2015):
1. Traps are that by which [those who strain themselves] get a hold on fishes. [Alternatively,] in attracting fishes, disregard traps!
2. Snares are that by which [those who strain themselves] get a hold on rabbits. [Alternatively,] in attracting rabbits, disregard snares!
3. [Divinatory-style] term-words are that by which [those who strain themselves] get a hold on opinions. [Alternatively,] in winning over opinions, disregard [divinatory-style] term-words!
4. How can one win over such a person who disregards term-words, and have a word with him?

Zie hieronder voor een uitleg van de betekenis [divinatory-style] term-words .

| Chinees |

Chinese tekst

1. 荃者所以在魚，得魚而忘荃；Quán zhě suǒyǐ zài yú, dé yú ér wàng quán;
2. 蹄者所以在兔，得兔而忘蹄；tí zhě suǒyǐ zài tù, dé tù ér wàng tí;
3. 言者所以在意，得意而忘言。yán zhě suǒyǐ zài yì, dé yì ér wàng yán.
4. 吾安得忘言之人而與之言哉？」Wú ān dé wàng yán zhī rén ér yǔ zhī yán zāi?'

Quán - tí - yán : visnet/trap - strik/snare - woorden
suǒyǐ : tool
yú - tù - yì : vis - konijn - idee/betekenis
wàng : vergeet

B.Notitie

Gangbare interpretatie

De gangbare interpretatie van de visnet-allegorie gaat als volgt 1.

De passage kan in twee delen worden verdeeld: de drie parallelle zinnen die de feitelijke allegorie vormen. De vierde en laatste zin is afsluitende vraag.

De drie parallelle zinnen betreffende vissen, konijnen en "betekenissen" (yǐ)
Net zoals bepaalde werktuigen (suǒyǐ) worden gebruikt om te vissen of te jagen, zo maakt de mens gebruik van woorden om iets anders te pakken te krijgen - namelijk 'betekenissen' of bedoelingen.
En net zoals het visnet of de strik niet langer nodig is als de vis of het konijn is gevangen, zo zijn de woorden niet meer van belang zodra de betekenis is overgebracht.

Of, als we ons concentreren op het gewenste object en niet op het gereedschap: het enige dat telt is wat je in je handen hebt: de vis bij het vissen en het konijn bij het jagen. Wat telt wanneer u woorden gebruikt, zijn de "betekenissen" of intenties in uw geest.

Kortom, gedachten - dat wil zeggen de 'ware betekenis' of 'essentie' - zijn van groot belang, terwijl de woorden die ze uitdrukken - als middel, als instrument - uiteindelijk overbodig entiteiten zijn.

Kristofer Schipper sluit in zijn vertaling bij deze interpretatie aan: "Woorden bestaan vanwege hun betekenis, en als je de betekenis begrepen hebt, dan kun je de woorden vergeten"
Dat geldt ook voor Jean Levi: "La raison des mots est dans le sens, mais pour capter le sens il faut oublier les mots."

Moeller geeft aan dat de standaardinterpretatie mede onder invloed van Wang Bi (226-249 na Chr) tot stand is gekomen. Wang Bi is de grote commentator van de Dao de Jing en Yijing.
Moeller probeert in zijn artikel aan te tonen Wang Bi's instrumentalisatie van de visnet-allegorie en de hierop gebaseerde standaardinterpretatie niet in overeenstemming is met de context waar de visnet-allegorie uit voortkomt.

Interpretatie Moeller

Hij komt op basis van een intra- en intertekstuele analyse tot een andere interpretatie. Die zou beter aansluiten bij de Daoïstische ideeën van de Zhuangzi en het commentaar van Guo Xiang (252-312 na Chr). Die geeft als commentaar op de laatste zin: "When it comes to two sages having no intentions [or meanings, thoughts], they will have nothing to talk about."

In deze interpretatie gaat het niet alleen om het vergeten van de woorden, maar vooral ook om het vergeten van de betekenissen / intenties:
"Once a Daoist has gotten rid of intentions (or meanings or thoughts), he will be able to reach the aim of 'forgetting the words.' Therefore, if two sages without any thoughts in their minds meet, they are hardly likely to start up a conversation. (...)
"The Guo Xiang commentary perceives the fishnet allegory as being in line with a general Daoist conception of the sage as someone 'without meanings,' 'thoughts,' or intentions,' which is to be found throughout the Zhuangzi and other Daoist texts" (Moeller 2000, p495)

Moeller baseert zijn interpretatie ook op het ambivalente karakter van de zinssnede 'dé yì', die ook als woordgrap ('a pun') kan worden opgevat.
De zinsnede "dé yì", kan worden vertaald als "betekenis krijgen" maar ook met "tevreden of voldaan zijn". De woordspeling levert dan de volgende interpretatie op: als je eenmaal tevreden bent met het gebruik van taal, zou je in staat moeten zijn het los te laten.2

Deze woordspeling plaatst ook de eerste twee zinnen in een ander daglicht. Alleen wanneer de vis of het konijn gegeten wordt, kunnen de val en de strik worden vergeten. Dat wil zeggen, alleen wanneer de vis en het konijn door de spijsvertering in de maag verdwijnen, zijn mensen tevreden/voldaan en kunnen ze het zwoegen van de jacht vergeten. Evenzo moeten mensen om het zwoegen van woorden te kunnen vergeten mentaal tevreden worden door "hun intenties op te eten".
Alleen degene die 'de intenties beu zijn' streeft niet langer naar woorden. Vanuit een Daoïstisch perspectief betekent "de bedoeling vatten" dat je het "opeet" of er vanaf te komen.3

Carine Defoort heeft in een reactie op Moeller zo haar twijfels om 'dé yì" als woordspeling op te vatten (zie noot 2).

Interpretatie de Reu

Wim de Reu heeft een analyse gemaakt van het hele hoofdstuk 26 waarvan de visnet-allegorie het slot vormt. Hij deelt de mening van Moeller dat de standaardinterpretatie bijstelling behoeft maar kan zich niet vinden in de uitwerking die hij eraan geeft.

Hij concludeert dat in de standaard interpretatie teveel nadruk wordt gelegd op het woord yi (de idee/betekenis). Hij stelt voor meer nadruk te leggen op de betekenissen van het woord yan (de woorden/het spreken/taal).

In paragraaf VI over de hertog en de heilige schildpad krijgt dit woord (yan) duidelijk twee ladingen. Hij noemt deze de:
- waarzegger modus (de divination mode)
- kinderen modus (the children mode)

De taal van waarzeggers:
Paragraaf VI toont dat waarzeggers verwarring of onzekerheid wegnemen, of het nu gaat om een actuele stand van zaken (droomuitleg) of om een toekomstige handelwijze (de heilige schildpad doden of in leven laten). Het wegnemen van ambivalentie vereist dat iemand [de waarzegger] duidelijk maakt dat er een onherroepelijk keuze gemaakt moet worden uit alternatieve mogelijkheden. Bij een voorspelling staat deze keuze open voor verificatie (komt de voorspelling uit of niet). De waarzeggerij heeft de functie om het verlangen naar definitieve antwoorden [van de hertog] te bevredigen. Waarzeggerij is daarmee waardevol en nuttig.
Waarzeggers of experts stellen geen vragen maar beantwoorden die. Ze elimineren de twijfel van anderen zonder zelf tekenen van twijfel te vertonen.

De taal van kinderen:
Aan het slot slot van paragraaf VI wordt een alternatief voor de taal van de meesters opgeroepen: Kleine kinderen hebben geen behoefte aan grote leermeesters. Zij kunnen leren door een natuurlijke interactie (met mensen die al kunnen praten).4
Het niet geschoolde kind zal meer open staan voor alternatie opties en veel minder beslist zijn.5

In een analyse van de voorafgaande paragraaf V stuit de Reu op ingebakken linguïstische conventies van de meesters (o.a. Confucius): ze zijn expert in het uitdelen van lof en van smaad.
"Zhongni and Lao Laizi are experts at praising-stimulating (yu 譽, dong 動) and condemning-opposing (fei 非, fan 反). Praise is reserved exclusively for the good (Yao), while so-called evil (Jie) is invariably condemned. This praising/condemning creates a sharp cognitive distinction and instils fixed patterns of preference in themselves and in their disciples. It also turns “the good” into a dominant presence.(de Reu 2015 p 258). In deze taal is dus altijd sprake een term die een oordeel inhoudt. De Reu noemt dat 'term judgment: any side of a pair of binary opposites'.

Deze dominantie kan worden beëindigd door een praktijk die “liang wang” 兩忘 wordt genoemd (‘disregarding on both sides’) 6. Hier worden zowel het 'praise-good' en 'condemn-evil' buiten beschouwing gelaten. Het afleren van dergelijke sociale conventies resulteert in een aarzelend perspectief: de als vanzelfsprekende op voorkeuren gebaseerde discriminaties worden verlaten, en de dominantie van het morele toonbeeld wordt beëindigd.

We vatten we de twee modes nog even samen:
Divination mode:
Clear and one-sided binary judgments; absence of reflection and doubt; initially impressive yet ultimately self-defeating; associated with masters; deeply ingrained. Examples: good/bad, divinatory utterances, Huizi’s exclusive term judgments.

Children mode:
Hesitant and wavering; inclusive; disassociated from masters;
open to alternative possibilities. Examples: paradoxical form of Zhuangzi’s final
statement, dynamic mirror images writing form.(De reu 2015 p267)

De zinsnede "wang yan" het vergeten van de woorden in de visnetallegorie verwijst, aldus de Reu, naar het proces of de praktijk van het negeren van ingewortelde taalconventies. In zijn vertaling noemt hij deze [devinatory-style]term-words (zie hierboven bij de brontekst).

Noten

1. Ik volg hierbij de tekst van het artikel, Zhuangzi's Fishnet allegory' uit 2000 van Moeller
2. Moeller: Against this background we come to an understanding of the last of the three parallel sentences that differs significantly from the standard interpretation. Not the one who has “gotten the meaning” can forget the words, but the one who “has gotten what he intended,” and this is only to say the one who “is perfectly content,” or the one who is “pleased throughout,” or the one who is “happy with oneself,” can forget the words (Moeller 2000, p496).
Carine defoort: "In the fishnet allegory, Moeller convincingly stresses the importance of forgetting rather than grasping the (valuable) meaning from the (invaluable) words. According to him, the story relies on the pun “de yi” 得意, which can be translated both as “get the meaning” and “be satisfied.” Once you are satisfied with the use of language, you should be able to let go. The expression de yi does not often occur as “get the meaning” in Warring States texts; it occasionally means “be satisfied,” but its most current meaning in Warring States texts seems to relate to political contexts in which one state or conqueror “wins the hearts” of the people. Therefore, I hesitate to accept the pun on de yi “get the meaning—be satisfied” as figuring so dominantly in this story. (Carine Defoort review Daoism Explained: From the Dream of the Butterfly to the Fishnet Allegory IN: China Review International, Volume 14, Number 1, Spring 2007, pp. 179-185 )
3. Moeller: The pun of the third parallel sentence also sheds new light on the first two sentences. Only when the fish or the rabbit is eaten, the trap and the snare can be forgotten. That is to say, only when the fish and the rabbit disappear in the stomach through digestion, are people content and can forget about the toils of hunting. Likewise, people have to become mentally
content first—by “eating up their intentions”—in order to be able to forget about the toil of words. Only the one who is “fed up with intentions” no longer strives for words. In this way, from a Daoist perspective “to get the intention” means to “eat it up” or get rid of it.(Moeller 2000, p496-497).
4. “Little children, despite not having had master-teachers since birth, are able to yan. This is because they dwell with those who are able to yan”. (Wim de Reu 2015, p 261)
5. Het motief van ongeschoolde kinderen wordt hier als een positief tegenbeeld neergezet.
Dit impliceert dat formele instructie [door de meester] leidt tot vervorming. De rationale hierachter is de volgende: instructie door leermeesters kan leiden tot formidabele kwaliteiten (waarzeggen bijv) maar gaat ten koste van het vermogen om vragen te stellen en te twijfelen. Het gaat ten koste van kritische zelf-reflectie.
Het bezit van kwaliteiten is bovendien niet zonder gevaar: met het etaleren van zijn kwaliteiten legde de heilige schildpad uiteindelijk het loodje. (de Reu p 263)
Dit thema komt ook terug in het boomverhaal (hoofdstuk 4 IV)
6. Deze uitdrukking komt voor in het verhaal over apenfokker. Zie de notitie apenfokker

Opmerkingen bij de literatuurlijst

Hans-Georg Möller geeft in zijn artikel uit 2000 een geschiedenis van de standaardinterpretatie en formuleert een nieuwe interpretatie. De strekking van dit artikel is ook opgenomen in zijn boek Daoism Explained: From the Dream of the Butterfly to the Fishnet Allegory uit 2004 (dit is overigens een Engelse vertaling van zijn Duitse boek' In der Mitte des Kreises , Daostische Denken' uit 2001).

Literatuur

Hieronder kunt u een selectie maken van de verschillende publicatievormen en de taal. Ik beperk me tot vier taalgebieden (Nederlands, Engels, Frans en Duits). De meeste literatuur is overigens engelstalig. U kunt bij teksttype ook apart de vertalingen selecteren en U kunt desgewenst ook een specifieke auteur zoeken.

Boeken 1 tot 2 van de 2

Moeller, Hans-Georg (2000). Zhuangzi's Fishnet allegory: A Text-critical Analysis. Journal of Chinese Philosophy, Vol. 27:4 pp 489-502 *.

Reu, Wim, de (2015). A Ragbag of Odds and Ends? Argument Structure and Philosophical Coherence in Zhuangzi 26. In Joachim Gentz, Literary Forms of Argument in Early China p 243-296 *. Brill

Boeken 1 tot 2 van de 2